A A A

Iłża to miasto położone nad rzeką Iłżanką, około 130 km na południe od Warszawy. Istniało już w XIII w., a może nawet wcześniej. Zasłynęło w XV w. ceramiką iłżecką, która w różnych okresach czasu stanowiła o świetności miasta.

Jeszcze po wojnie eksportowała swoje wyroby do takich państw jak: Francja, RFN, Australia czy USA. Jednym z zabytków miasta jest właśnie piec garncarski usytuowany niemal w centrum miasta - prawdziwa rzadkość do zobaczenia. Wyroby ceramiczne Iłży można obejrzeć w miejscowym muzeum.

Kolejnym miejscem godnym odwiedzenia jest niewątpliwie zamek. "Jest to widoczna z oddali, dominująca nad miastem wyniosła ruina, posiadająca interesującą historię. W miejscu pierwotnej drewnianej warowni biskupów krakowskich, wzmocnionej potężną okrągłą wieżą kamienną, Jan Grot wystawił około 1340 r. gotycki zamek murowany. Nieregularny plan, zbliżony nieco do owalu, dostosowany jest zgodnie z ówczesnym zwyczajem do zarysu szczytowej partii góry. Zamek rozbudowano w drugiej połowie XIV w., łącząc go z wniesionymi w tym okresie murami miejskimi. W XV w. dodano od strony południowo-zachodniej kwadratową wieżę bramną oraz kamienne filary, po których przerzucono pomost, umożliwiający od tej strony dostęp na wzgórze. W początkach XVI w. zamek odnowiono, zaś około 1560 r. rozbudowano, nadając mu formę okazałej renesansowej rezydencji, powiększonej następnie w 1618 r. Po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów, przeprowadzono odbudowę w 1670 r. Kolejne prace zabezpieczające ponowiono trzykrotnie w XVIII w. - po raz ostatni w 1782 r.

Po przejęciu dóbr biskupich przez skarb państwa, u schyłku XVIII w. zamieszkiwali w zamku dzierżawcy. W początkach XIX w. Austriacy urządzili w nim szpital wojskowy, który zresztą wkrótce usunięto. W pozostałych nadających się ku temu komnatach, mieszkańcy Iłży organizowali publiczne zabawy. Ostania miała tragiczny koniec. Wybuchł groźny pożar i w zamku "(...) wszystko co tylko zgorzeć mogło - zgorzało". Od momentu tej katastrofy zamek chylił się ku ostatecznej ruinie. W 1963 r. przeprowadzono na jego terenie badania architektoniczno-archeologiczne. Rozpoczęto także, choć w niewielkim zakresie, prace zabezpieczające ruinę przed dalszą dewastacją. Zachowane opisy oraz rycina z połowy XVII w. prezentują zamek jako wspaniałą rezydencję o doskonałej formie architektonicznej, silnie obronną, wyposażoną w pełne przepychu wnętrza.

Zamek iłżecki przez długie wieki tętnił życiem. Prócz gospodarzy - biskupów krakowskich, znalazło w nim gościnę wiele znamienitych osób z kraju i zza granicy. Tu ucztowano, paktowano i zapewne też spiskowano. Nierzadkimi gośćmi bywali też królowi polscy. Władysław Jagiełło zaglądał tu niejednokrotnie w latach 1410-1432, załatwiając podczas swych pobytów ważne prawy państwowe. Aleksander Jagiellończyk zatrzymał się w Iłży jadąc w 1501 r. na swą koronację do Krakowa. W 1511 r. biesiadował na zamku, specjalnie w tym celu zaproszony, Zygmunt I Stary. W 1607 r. był tu Zygmunt III Waza, w 1637 r. zaś Władysław IV, który po raz pierwszy ujrzał tu swą przyszłą żonę, księżniczkę Cecylię Renatę. Na rozległym terenie dawnego przedzamcza (obecnie miejskie tereny rekreacyjne) zachowały się bastiony ziemne z VII w.Średniowieczne mury obronne rozebrano w 1821 r. Podczas prac porządkowych, przeprowadzonych w mieście po drugiej wojnie światowej, natrafiono w kilku miejscach na niewielkie fragmenty murów obronnych, wykonanych z łamanego kamienia, spójnego zaprawą murarską. Odbudowane w XVIII i XIX w. domami i budynkami gospodarczymi, były wykorzystywane jako gotowe ściany, dzięki czemu przetrwały do dziś. Obecnie widoczne są wśród zabudowań w południowej części starego miasta"(cyt. za: http://www.ilza.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=66&Itemid=90)

Ponadto w mieście warto także zobaczyć: kościół farny, kościół Św. Ducha, wspomńiane już muzeum regionalne, oraz końcową stację Starachowickiej Kolei Wąskotorowej, którą można dojechać do Centrum Edukacji Leśnej Nadleśnictwa Marcule, w którym znajduje się arboretum (kolekcja drzew, krzewów i bylin występujących w polskich lasach; http://www.radom.lasy.gov.pl/web/marcule/18).